Diyanet İşleri Reisliği Memurlarına ait Sicil Cüzdanı - 1934

Fatih Camii şerifi dersiâmlarından Eğin’li İbrahim’den tahsil-i ulûmu aliye ve âliye ederek icazetnâme almış 1280 Köstence doğumlu Mehmet oğlu H. Ali Rıza’nın Sicil Cüzdanı. Çalıştığı yerler arasında İstanbul Eğri Kapu Rüştiyesi, Topkapı Rüştiyesi, Fatih Camii dersiamlığı, Bayazıt Rüştiyesi gibi yerler vardır. Diyanet İşleri Reisliği 1934 damgalı ve imzalı, 30 Kuruş Damga Pullu. 18x13 cm, 40 sayfa.

“Umuma, halka açık ders” anlamına gelen ders-i âm tabirinin ilk olarak ne zaman ortaya çıktığı bilinmemekle birlikte XVI. yüzyıla ait kaynaklarda buna rastlanması daha önce de kullanıldığını gösterir. Dersiâm olabilmek için medreseden mezun olup icâzet aldıktan sonra bir imtihana daha girmek gerekiyordu. Bu şekilde halka açık ders verme yetkisi alan müderrisler halk arasında oldukça etkili oluyorlardı; hatta onların bu nüfuzlarından zaman zaman devlet de faydalanıyordu. Nitekim II. Mahmud, yaptığı ıslahatları geniş ölçüde dersiâmlar vasıtasıyla halka duyurmuştur. Dersiâmlık görevi, genellikle İstanbul’da başta Fâtih olmak üzere Süleymaniye ve Beyazıt gibi büyük camilere nisbet edilerek dersiâmlar “Fâtih dersiâmlarından, Beyazıt dersiâmlarından” şeklinde anılmıştır. Dersiâmlar cami derslerini umumiyetle sabah namazı ile öğle namazı arasında verirler, halka açık olan bu derslere her kesimden birçok kimse katılırdı. Tarihçi Lutfî Efendi, Fâtih Camii dersiâmlarından Yerköylü Hoca Ali Efendi’nin sabah derslerine devam ettiğini belirtmektedir (Târih, XIV, 70). Dârülfünunun ilk açıldığı dönemde muhtemelen dersiâmlık geleneğinin bir devamı olarak bazı derslerin hoca efendiler tarafından halka açık olarak verildiği bilinmektedir. Cumhuriyet’in ilk yıllarına ait Diyanet teşkilâtında dersiâmlara da yer verilmiş, özellikle taşra teşkilâtında dersiâmlar müftü ve müftü müsevvidinden sonra üçüncü sırayı almıştır. Bu unvana sahip olanlara devlet bütçesinden müftülükler kanalıyla “dersiâm cedveli”nden maaş tahsis edilmiş ve unvanlarını kaydıhayat şartıyla kullanabilmişlerdir.(Kaynak: İslam Ansiklopedisi online) --Eğitim Tarihi-İlahiyat - Diyanet İşleri Başkanlığı- Erken Cumhuriyet Dönemi --